Να γνωρίσει ο άνθρωπος τον εαυτό του

Εγράφη έπειτα από ανάγνωσιν περιγραφής της ζωγραφιάς
«Ο Οιδίπους και η Σφιγξ» του Γουστάβου Μορό.

Ο Οιδίπους

Επάνω του η Σφιγξ είναι πεσμένη
με δόντια και με νύχια τεντωμένα 

και μ’ όλην της ζωής την αγριάδα. 

Ο Οιδίπους έπεσε στην πρώτη ορμή της,
τον τρόμαξεν η πρώτη εμφάνισί της —  

τέτοια μορφή και τέτοιαν ομιλία  

δεν είχε φαντασθεί ποτέ έως τότε.  

Μα μόλο που ακουμπά τα δυο του πόδια 

το τέρας στου Οιδίποδος το στήθος,

συνήλθε εκείνος γρήγορα — και διόλου

τώρα δεν την φοβάται πια, γιατί έχει

την λύσιν έτοιμη και θα νικήσει. 

Κι όμως δεν χαίρεται γι’ αυτήν την νίκη. 

Το βλέμμα του μελαγχολία γεμάτο

την Σφίγγα δεν κοιτάζει, βλέπει πέρα

τον δρόμο τον στενό που πάει στας Θήβας, 

και που στον Κολωνό θ’ αποτελειώσει. 

Και καθαρά προαισθάνεται η ψυχή του 

που η Σφιγξ εκεί θα τον μιλήσει πάλι

με δυσκολότερα και πιο μεγάλα 

αινίγματα που απάντησι δεν έχουν.

                               Κωνσταντίνος Καβάφης 

«Τί  εστιν ό μίαν έχον φωνήν τετράπουν και δίπουν και τρίπουν γίνεται;»

 Αυτό ήταν το αίνιγμα που έβαζε η Σφίγγα σε όποιον περνούσε από τον δρόμο της. Όποιος δεν απαντούσε καταδικαζόταν σε θάνατο. Γκρεμιζόταν στα τάρταρα της ανυπαρξίας. Οι νεκροί πολλοί.

Το ίδιο ερώτημα τέθηκε και στον Οιδίποδα, που αποδεικνύεται σοφός και έχει την απάντηση. Η Σφίγγα μοιάζει σαν την εσωτερική φωνή του ανθρώπινου είδους, η οποία αναγκάζει τον άνδρα να αναρωτηθεί για την πορεία του στον κόσμο. Στην ουσία του επιβάλλει για πρώτη φορά να γνωρίσει τον εαυτό του.

Να δει επιτέλους ότι ο κύκλος της ζωής του είναι προδιαγεγραμμένος. Γέννηση, ακμή και πτώση. Να δεχτεί το αναπόφευκτο του θανάτου χωρίς τον φόβο. Έτσι μόνο θα μπορεί να βγει νικητής στον αγώνα της ύπαρξης. Να υπερβεί τον θάνατο ζώντας γενναία και με πάθος κάθε στιγμή της ζωής. Να απολαύσει τους χυμούς της, να ακολουθήσει τον δρόμο της αρετής αφήνοντας πίσω του ίχνη ορατά.

Ο Οιδίποδας δεν μπορούσε να χαρεί, όπως διαπιστώνει ο Καβάφης και το εκφράζει μέσα από τους στίχους του, γιατί κάθε ανακάλυψη φέρνει πόνο και γνώση. Αντιλαμβάνεται πια ποιος είναι και μέχρι πού έχει τη δυνατότητα να φτάσει, αλλά κι όταν χρειαστεί να την ξεπεράσει. 

Ο κόσμος θα αποκτήσει την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο, από τη στιγμή που ο άνθρωπος θα δει τον εαυτό του κατάματα και θα ζήσει την ζωή με τόλμη, πέρα από ψευδαισθήσεις και κάλπικα όνειρα. Θα την ζήσει αληθινά, προσδίδοντάς της ουσιαστικό νόημα.