Τρίτη 21 Μαρτίου 2023

Τι θαρρείς πως είναι η ποίηση;

Ημέρα ποίησης λένε ότι είναι η 21η Μαρτίου, μα η ποίηση δεν έχει ημέρα και ώρα, δεν έχει καμιά συμπάθεια στον χρόνο. Δημιουργείται από τα πάντα και μένει για πάντα. Είναι ένας αρμονικός χορός ανάμεσα στον ποιητή και τον κόσμο μέσα στην αιωνιότητα.

Και ο Βρεττάκος (γνωστή εδώ η αγάπη μου γι' αυτόν) μας λέει ολοκάθαρα τι είναι η ποίηση για εκείνον μέσα από αρκετές ποιητικές του δημιουργίες, ξεδιπλώνοντας - όπως και σε κάθε έργο του - με μαεστρία, εγκαρδιότητα, λυρισμό κι ευαισθησία την τρυφερή ψυχή του, στην οποία μας επιτρέπει με αγάπη να περιπλανηθούμε όποτε αποφασίζουμε να κάνουμε μια γνήσια βουτιά στη γραφή του. Μας επιτρέπει να αντικρίσουμε το βάθος του κόσμου μέσα του.

Αυτό που ακολουθεί είναι ένα από εκείνα που αφορούν στην ποίηση. Από τη συλλογή "Το βάθος του κόσμου" 1961.

Ο κόσμος και η ποίηση

Απλά πράγματα όλα.
Η τάξη τους είναι
φροντισμένη απ’ το χέρι σου.
Μια δέσμη από χρώματα
στο βάζο του χρόνου.


Άλλωστε τι θαρρείς πως στο βάθος είναι η ποίηση;
Είναι η γύρη των πραγμάτων του σύμπαντος.
Η γύρη σε πράξεις,
η γύρη σε οδύνη, σε φως, σε χαρά, σε αλλαγές,
σε πορεία, σε κίνηση. 


Η ζωή και η ψυχή σε ένα αιώνιο καθρέφτισμα
μέσα στον χρόνο.

Τι νομίζεις λοιπόν κατά βάθος η ποίηση είναι;
Μια ανθρώπινη καρδιά φορτωμένη όλο τον κόσμο.

 

Α, και σα να μπήκε η άνοιξη μαζί με όλα ετούτα, όμως είναι κάπως αγνώριστη, έτσι βαμμένη με βαθύ κόκκινο χρώμα...




Δευτέρα 13 Μαρτίου 2023

Τι έχει να πει η εσωτερική μας φωνή;


Σύμφωνα με τον τίτλο αυτή η φωνή συχνά έχει να πει πολλά, όμως σε κάποιους ίσως και τίποτα.

Το θέμα τούτης της ανάρτησης είναι η συνείδηση μέσα από λίγα πραγματάκια που επέλεξα γύρω από εκείνη.

Τι είναι συνείδηση, λοιπόν;

"Συνείδηση είναι η νοητική δυνατότητα ενός οργανισμού η οποία του επιτρέπει, σε προέκταση των αισθήσεών του, να γνωρίζει και να κατανοεί τον εαυτό του, το περιβάλλον του, τα συμβαίνοντα γύρω του και μέσα του και να έχει το δυνατόν την αίσθηση της «θέσης» και της σημασίας του στον κόσμο καθώς και του αντίκτυπου των πράξεών του."
 
"Με φιλοσοφικούς και ψυχολογικούς όρους η συνείδηση προσδιορίζεται από την ροπή, την διαίσθηση και την ικανότητα του ατόμου να διαχωρίσει το σωστό από το λάθος. Η Ηθική, η δεοντολογία, ο ψυχισμός, η πνευματικότητα, οι θρησκευτικές αντιλήψεις ή κοσμοθεωρίες ακόμα και η υποκειμενικότητα κάθε ατόμου προσδιορίζουν και το εύρος της ανάλογης συμπεριφοράς."

Έτσι λέει η Βικιπαίδεια...

Φυσικά, εδώ δεν πρόκειται ν' ασχοληθώ με την έννοια της συνείδησης γενικά, παρά μόνο με τη μεταφορά της ως εσωτερική φωνή ή εσωτερικό φως, όπως λέγεται, η οποία (ευτυχώς) έχει παρακινήσει πολλές αξιόλογες πράξεις για το κοινό καλό. Έτσι, ένα άτομο που που μπορεί να είναι διεκδικητικό, με σεβασμό αλλά και με σταθερότητα μπορεί να έχει και πιο καθαρή συνείδηση. Για να ζει μ' αυτήν παρέα οφείλει στον εαυτό του την υπεράσπιση του χώρου του, των αξιών του και των δικαιωμάτων του. Πιστό στην προτροπή αυτής της σημαντικής εσωτερικής του φωνής, η οποία όταν δεν έχει χαθεί, συνήθως και δε λαθεύει.

Όπως λέει και ο Μαχάτμα Γκάντι: "Ο μόνος τύραννος που δέχομαι είναι η σκληρή φωνή μέσα μου. ". Και κάτι πολύ ουσιαστικό επίσης: "Σε θέματα συνείδησης, ο κανόνας της πλειοψηφίας δεν ισχύει. "!

Δυστυχώς, όμως, ισχύει σε μεγάλο βαθμό αυτό που διατύπωσε κάποτε ο Γάλλος συγγραφέας Λουί-Φερντινάν Σελίν: "Η συνείδηση δεν είναι τίποτε άλλο μέσα στο χάος του κόσμου παρά ένα μικρό φως, πολύτιμο αλλά εύθραυστο. "!

Ο πολυαγαπημένος μου ποιητής, Νικηφόρος Βρεττάκος, το πηγαίνει ακόμα παραπέρα λέγοντας ότι "Η συνείδηση είναι το βάθος του ανθρώπου. Η αγάπη είναι το πλάτος του. "...

Από την άλλη ο Αμερικανός αρθρογράφος HL. Mencken την αντιμετωπίζει με πιο χιουμοριστικό τρόπο βλέποντάς την ως πεθερά..., καθώς είπε: "Η συνείδηση είναι μια πεθερά που η επίσκεψή της δεν τελειώνει ποτέ. "!

Μα ο Irvin D. Yalom έρχεται να πει την ουσία με απλά λόγια: "Ποια είναι η σφραγίδα της απελευθέρωσης; Να μην ντρέπεσαι πια μπροστά στον εαυτό σου! "...

Αυτά τα ολίγα, δανεισμένα από το γνωστό Γνωμικολογικόν.

Κλείνω όμως και με κάτι ακόμα...


 



💦 Μουσική πολύ μεγάλης διάρκειας για όποιον επιθυμεί να ηρεμήσει η ψυχή και το πνεύμα του μέσα στην τόση ταραχή και θλίψη των ημερών...




Παρασκευή 10 Μαρτίου 2023

Μέσα από την οδύνη του ποιητή

Ήσυχα και σιγαλά
μας γέμιζες το σπίτι,
γλύκα του κεχριμπαριού
και χάρη του μαγνήτη.

Ήσυχα και σιγαλά
ζούσε από σε το σπίτι,
ομορφιά τ’ αυγερινού
και φως του αποσπερίτη.

Ήσυχα και σιγαλά,
φεγγάρια, ω στόμα, ω μάτι,
μιαν αυγούλα σβήσατε
στο φονικό κρεβάτι.

Ήσυχα και σιγαλά
και μ’ όλα τα φιλιά μας,
γύρισες προς τ’ άγνωστο
μέσ’ απ’ την αγκαλιά μας.

[...]


Ω πουλιά, απ’ το θρήνο σας
η ελεημοσύνη λείπει
κι ο τρανός καημός
κι η πιο καρδιοφλογίστρα λύπη.

Και στους γλυκοστάλαχτους
σκοπούς σας λίγο λίγο
μιαν απάνθρωπη ψυχή
γρικώ και ξετυλίγω!

Τα μαλλιά σου ολόχυτα
στο πρόσωπό σου γύρω
ξάπλωσαν στην όψη σου
μιας αγιοσύνης μύρο.

Και στο μετωπάκι σου,
μόλις η θέρμη εφάνη,
γίνηκαν ακάνθινο
μαρτυρικό στεφάνι!

Άφκιαστο κι αστόλιστο
του Χάρου δε σε δίνω.
Στάσου με τ’ ανθόνερο
την όψη σου να πλύνω.

Το στερνό το χτένισμα
με τα χρυσά τα χτένια
πάρτε απ’ τη μανούλα σας,
μαλλάκια μεταξένια,

μήπως και του Χάροντα,
καθώς θα σε κοιτάξει,
του φανείς αχάιδευτο
και σε παραπετάξει!

[...]

 
Στο ταξίδι που σε πάει
ο μαύρος καβαλάρης,
κοίταξε απ’ το χέρι του
τίποτε να μην πάρεις.

Κι αν διψάσεις, μην το πιεις
από τον κάτου κόσμο
το νερό της αρνησιάς,
φτωχό κομμένο δυόσμο!

Μην το πιεις, κι ολότελα
κι αιώνια μας ξεχάσεις·
βάλε τα σημάδια σου
το δρόμο να μη χάσεις,

κι όπως είσαι ανάλαφρο,
μικρό, σα χελιδόνι,
κι άρματα δε σου βροντάν
παλικαριού στη ζώνη,

κοίταξε και γέλασε
της νύχτας το σουλτάνο,
γλίστρησε σιγά κρυφά
και πέταξ’ εδώ πάνω,

και στο σπίτι τ’ άραχνο γυρνώντας,
ω ακριβέ μας,
γίνε αεροφύσημα
και γλυκοφίλησέ μας!
 


Απόσπάσματα από το έργο του Παλαμά "Τάφος"
Εκλογή Από Το Ποιητικό Έργο του Κωστή Παλαμά, 1937, Αθήνα, Τυπογραφείο "Εστία"


Λίγοι στίχοι, με διάχυτη την οδύνη της απώλειας, από τον ποιητή (γραμμένοι μετά τον θάνατο του παιδιού του) για τα παιδιά και τους γονείς τους που δε θ' αγκαλιαστούν ποτέ ξανά. Για εκείνα που στερήθηκαν αιφνίδια και βίαια τη ζωή μα και για τους δικούς τους που μένουν πίσω με χέρια αδειανά και ψυχή βουβή.

Κι όλοι οι μωροί του τόπου αυτού ας βουλώσουν επιτέλους τα λερά στόματά τους, που δε σταμάτησαν να λερώνουν τα πάντα από το πρώτο λεπτό της είδησης της τραγωδίας! Τους σιχάθηκαν και οι πέτρες πια! Έχουν την γελοία ψευδαίσθηση ότι είναι άφθαρτοι και κανείς και τίποτα δεν τους αγγίζει. Πλανώνται πλάνην οικτρά, γι' αυτό κι εξακολουθούν να ασεβούν με τρόπο τραγικό απέναντι σε νεκρούς και ζωντανούς. Χρυσοπληρώνονται για να είναι τόσο φτηνοί και το μόνο που είναι άξιοι να κάνουν είναι ν' αγοράζουν τη ζωή μέσω μιας κάρτας Market Pass. "Ύαινες"!

 

 


 

 

Τετάρτη 1 Μαρτίου 2023

Όταν σφίγγεται το στήθος από τη θλίψη

"Από παιδί είχε μανία με τα τρένα. Μεγάλη μανία. Το έσκαγε από το σχολείο, με τα βιβλία παραμάσχαλα*, και πού τον έχανες, πού τον έβρισκες, στο σταθμό. Έμεναν σε μια μικρή επαρχιακή πόλη.

Τρύπωσε σε μια γωνιά κι εκεί καθότανε ώρες ολόκληρες και κοίταζε. Όχι μονάχα τα τρένα που ολοένα ερχόντουσαν και ολοένα φεύγανε, μα όλη η ατμόσφαιρα εκεί τον γοήτευε. Από το πολύ το σκασιαρχείο έμεινε στην ίδια τάξη. Η μάνα του του τις έβρεχε ταχτικά, αυτός το βιολί του.

Το όνειρό του, από τότε, δεν ήτανε να γίνει, όπως θέλανε άλλα παιδιά, αξιωματικός ή μηχανικός, μα σταθμάρχης. Ονειρευότανε τον εαυτό του σταθμάρχη στον κεντρικό σταθμό της πρωτεύουσας, με τη σκούρα μπλε στολή, με τα σιρίτια στα μανίκια, κι ένιωθε μεγάλη συγκίνηση.

Συχνάζοντας στο σταθμό, είχε μάθει από μικρός όλες τις μανούβρες που γίνονται εκεί σαν είναι να ’ρθει ή σαν είναι να φύγει ένα τρένο.

Είχε μάθει ακόμα να παρατηρεί. Να μελετάει τα πρόσωπα των ταξιδιωτών. Άλλοι φτάνανε στο σταθμό με συνοδεία συγγενείς και φίλους κι αρχίζανε οι ατέλειωτοι αποχαιρετισμοί, οι συγκινήσεις και τα ρέστα. Άλλοι πάλι ερχόντουσαν και βρίσκανε ολόκληρη υποδοχή. Και ξανά οι συγκινήσεις και τα ρέστα. Μα κείνοι που ήταν η συμπάθειά του από τότε, ήταν οι μοναχικοί ταξιδιώτες. Αυτοί που φεύγουν ή έρχονται ολομόναχοι. Σαν είναι να φύγουνε, πηδάνε στο βαγόνι τους και χάνονται εκεί μέσα. Δεν κοιτάνε από το παράθυρο, γιατί ξέρουν πως δεν είναι κανένας για να τους αποχαιρετήσει, να τους πει: «Καλό ταξίδι!». Το ίδιο σαν έρχονται. Κατεβαίνουν από το βαγόνι τους, γρήγορα γρήγορα, και τραβάνε κατευθείαν στην έξοδο. Ξέρουν πως δεν είναι κανένας για να τους πει: «Καλωσόρισες!». "

                                  Αντώνης Σαμαράκης, "Σ' ένα συνοριακό σταθμό",
                            Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων Ε΄& Στ΄ Δημοτικού (σελ.67)

  

Σίγουρα το παιδί της ιστορίας του Σαμαράκη δεν θα φανταζόταν ποτέ ότι αυτό που αγαπούσε τόσο πολύ θα μπορούσε να μετατραπεί σε εφιάλτη. Κι όμως τα όνειρά του ετούτη τη μέρα διαλύθηκαν βίαια μέσα σε δευτερόλεπτα. Αλλά, έτσι είναι αυτά! Αρχικά εγκαταλείφθηκαν πολλοί σταθμοί με τα θαυμάσια από αρχιτεκτονικής άποψης κτίριά τους - σε κάποια μοιάζει να έχει σταματήσει ο χρόνος στην τελευταία μέρα που υπήρχε δραστηριότητα εκεί, στην πορεία αποσύρθηκαν ολοκαίνουρια βαγόνια κι εγκαταλείφθηκαν να σαπίζουν κάπου σε μια άκρη - ξεχασμένα από όλους, έπειτα εγκαταλείφθηκε όλο το σιδηροδρομικό δίκτυο και οι υποδομές του, στη συνέχεια εγκαταλείφθηκαν με τη σειρά τους κι αφέθηκαν στην τύχη τους οι εργαζόμενοι των σιδηροδρόμων μα και οι επιβάτες, οι οποίοι είναι ο τελικός αποδέκτης όλων των παραπάνω. Εγκατάλειψη και ερημιά, λοιπόν.

Κι έρχεται η ώρα που πολλοί περιμέναμε ότι θα φτάσει. Η ώρα που σφίγγεται το στήθος από τη θλίψη, που βαραίνει τόσο σαν να έκατσε μια πέτρα ασήκωτη πάνω του και δεν επιτρέπει την ανάσα. Όταν η παραπάνω εγκατάλειψη οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην τραγική και άδικη απώλεια πολλών ψυχών.

Ως λάτρης των τρένων και ως επιβάτης τους για αρκετά χρόνια (τα τέσσερα τελευταία όχι) δε θα μπορούσα να μη γράψω κάτι για το τρομακτικό σιδηροδρομικό δυστύχημα που συνέβη στον τόπο μας, όπως επίσης δε θα μπορούσα να μην αναφερθώ στην εγκατάλειψη όλων όσων αναφέρω παραπάνω, που έβλεπα να εξελίσσονται από το κακό στο χειρότερο σε όλη την περίοδο της οικονομικής κρίσης μέχρι σήμερα.

Η Ελλάδα θρηνεί για ακόμη μία φορά τους ανθρώπους της και αυτό είναι το σκληρό τίμημα της απόλυτης αδιαφορίας. Λυπάμαι βαθιά.