Παρασκευή 20 Ιανουαρίου 2023

Πολυμάθεια, ναι μεν, αλλά...

Πολύ συχνά αποτελεί θέμα συζήτησης η έλλειψη παιδείας, ως ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της σύγχρονης εποχής, ενώ θα περίμενε κανείς να μη συμβαίνει κάτι τέτοιο με την εκπαίδευση και τη μόρφωση διαθέσιμη όσο ποτέ άλλοτε στην ιστορία του ανθρώπου. Η πολυμάθεια επίσης μεγάλος πρωταγωνιστής για πολλούς. Όμως...

Πολλά αποσιωπητικά σε αυτό το "όμως", καθώς η ουσία του πράγματος είναι αλλού. Ας δούμε λίγο ξεχωριστά και επιγραμματικά τι εννοούμε με τους όρους παιδεία, μόρφωση, εκπαίδευση και στη συνέχεια θα ακολουθήσουν μερικές σκέψεις όσον αφορά στο θέμα της πολυμάθειας.

"Με τον όρο παιδεία εννοούμε την απασχόληση με το παιδί και κυρίως την παιδαγωγική ενέργεια την οποία καταβάλλει η οικογένεια και η πολιτεία για την ανατροφή, την εκπαίδευση και τη μόρφωση του παιδιού." 

"Η μόρφωση δηλώνει την προσπάθεια του παιδαγωγού να επιτύχει την εσωτερική καλλιέργεια του παιδιού σε συνάρτηση με τις προσδοκίες του σχολείου και τις επιδιώξεις της αγωγής." "Η μόρφωση βοηθά τον άνθρωπο να συλλάβει το νόημα του κόσμου και της ύπαρξής του, να πετύχει τον εξανθρωπισμό του κατά τον Schleiermacher". "Ενώ η αγωγή σχετίζεται με την κοινωνική και ηθική πλευρά της ζωής."

"Η παιδεία αποτελεί το βαθύτερο περιεχόμενο της αγωγής και της μόρφωσης". "Ενώ η Μόρφωση δηλώνει την ηθική, πνευματική και κοινωνική διαμόρφωση της ανθρώπινης προσωπικότητας, η Παιδεία δηλώνει την ορθή διαπαιδαγώγηση και μόρφωση αλλά και την καλλιέργεια των ικανοτήτων και των αρετών του ατόμου σε μεγάλο βαθμό."

Όσον αφορά στην εκπαίδευση, "με τον όρο εννοούμε τη θεσμοθετημένη και ελεγχόμενη διαδικασία της πολιτείας ή άλλου φορέα, με στόχο τη μετάδοση γνώσεων και αξιών στη νέα γενιά για την ένταξη και δραστηριοποίησή της μέσα στο κοινωνικό σύνολο, κατά τον Π. Ξωχέλλη".

Η πολυμάθεια δεν είναι τίποτε άλλο από αυτό που λέει η λέξη, δηλαδή πολλή γνώση συγκεντρωμένη και καλά διατηρημένη από το άτομο που την επιδίωξε και την έχει επιτύχει.

Όμορφα και λαμπρά τα παραπάνω, όμως (επανερχόμαστε σε αυτό) πόσοι άνθρωποι ανά τον κόσμο είναι εκπληκτικά πολυμαθείς με πολλές και σπουδαιότατες "περγαμηνές" και δεν είναι σε θέση να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και προκλήσεων της σύγχρονης εποχής ή συμπεριφέρονται χυδαία στους συνανθρώπους τους και την κοινωνία όλη; 

Δυστυχώς, έχουν παραμείνει σε χαμηλά στάδια της προσωπικής (πνευματικής, ψυχικής, συναισθηματικής) τους ανάπτυξης παρά την υπέροχη ακαδημαϊκή ή και επαγγελματική πορεία τους. Στο ατέλειωτο κυνήγι προς τη συγκέντρωση γνώσεων, τίτλων σπουδών, στο επίσης άγριο κυνήγι υψηλών θέσεων στον επαγγελματικό στίβο, κοινωνικής αναγνώρισης, πλούτου, εξουσίας και δύναμης έχουν αφήσει εντελώς στην άκρη την ουσιαστική καλλιέργεια του εαυτού τους. Πρόκειται για αυτή που θα οδηγήσει κάθε άτομο να φτάσει στον εξανθρωπισμό του (όπως λέγαμε παραπάνω). Έτσι, για παράδειγμα, θα δει κανείς έναν βοσκό στα ψηλά βουνά να είναι πιο έντιμος, ώριμος και διαυγής από έναν σούπερ γιατρό που πουλά τους ασθενείς του στον βωμό του κέρδους ή έναν μηχανικό που θα επιτρέψει στον εαυτό του να χτίσει ένα σαθρό γεφύρι για προσωπικό του όφελος ή τον εκπαιδευτικό που θα βάλει τη δική του ικανοποίηση μπροστά από των μαθητών του. Τα παραδείγματα άπειρα και τα συναντάμε όλοι σε οποιοδήποτε επάγγελμα ή ιδιότητα. Εδώ ανέφερα κάποια ενδεικτικά για του λόγου το αληθές.

Να, λοιπόν, που ο ρόλος της παιδείας είναι καταλύτης, ώστε τέτοια παραδείγματα στην κοινωνία να είναι ελάχιστα και όχι να έχουν φτάσει να αποτελούν τον κανόνα. Γι' αυτό τον λόγο, τελικά, και "στραβός είναι ο γιαλός και στραβά αρμενίζουμε"!

Μερικοί αγαπημένοι μας αρχαίοι σοφοί και ποιητές ίσως έχουν να μας πουν πάνω στο θέμα λίγα λογάκια θεμελιώδη...

"... η πολυμάθεια δεν οξύνει τον νου" (Ηράκλειτος)

"...πολλοί, ενώ είναι πολυμαθείς, δεν έχουν νόηση" (Δημόκριτος)

"...η πολυμάθεια δεν είναι τίποτα, αν δεν υπάρχει η νόησις" (Μένανδρος)

"...πάσα τε επιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης και της άλλης αρετής πανουργία, ου σοφία φαίνεται" (Σωκράτης)

"...η μόρφωση δεν προέρχεται από την πολυμάθεια που πιθανόν να έχει, αλλά κατά πόσον έχει απαλλαγεί από τα πάθη του" (Πυθαγόρας)


 



 
 
 @ Πηγή για τους όρους που χρησιμοποιήθηκαν στο κείμενο: Βικιπαίδεια
 
 
 

6 σχόλια:

  1. Δύσκολες έννοιες και θέματα βάζεις εδώ, Γλαύκη μου, σε συνάρτηση με την προσωπική σου συγκρότηση και παιδεία. Νομίζω μπορεί κάποιος να εμπιστευθεί την προσέγγισή σου, καθώς είσαι άνθρωπος, που χρόνια ολάκερα, έχεις αφιερώσει μέρος της ζωής σου στην εκπαίδευση και στην παιδεία.
    Κρατώ με μεγάλη προσοχή τις κωδικοποιημένες σκέψεις, που διαφοροποιούν κάθε έννοια γιατί μάς είναι χρήσιμες να βγάλουμε σοβαρά συμπεράσματα από το τι συμβαίνει γύρω μας.
    Κλείνοντας εδώ, θα ήθελα να τονίσω, ότι η γνώση, σαν έννοια, δεν είναι ταξικά και κοινωνικά ουδέτερη. Θέλω να πω ότι σε μια κοινωνία ανισοτήτων και εκμετάλλευσης, η γνώση θα χρησιμοποιηθεί αφενός για τη διαιώνιση αυτής της εκμετάλλευσης. Από την άλλη όμως θα αποτελεί πάντα και ένα εργαλείο χειραφέτησης, που θα αμφισβητήσει την ανισότητα και το άδικο, διεκδικώντας έναν καλύτερο κόσμο.
    Κλείνω με μια γλυκιά καλησπέρα, Γλαύκη μου και αφήνω πίσω μου τα αγαπημένα Γαλλικά τραγούδια να γεμίζουν όμορφα τις στιγμές μου.
    Καλό Σαββατοκύριακο καλή μου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Συμφωνώ ότι η γνώση είναι εργαλείο για καλό και κακό σκοπό και σίγουρα διαιωνίζει καταστάσεις εκμετάλλευσης, όμως είναι απαραίτητη. Το θέμα είναι αυτός που θα τη λάβει πώς θα τη χειριστεί. Κι αυτό είναι ζήτημα βαθιάς καλλιέργειας και σωστής πνευματικής, ψυχικής και ηθικής ανάπτυξης, την οποία αποκτά ένα άτομο μέσα από το κοινωνικό του περιβάλλον, κοντινό και ευρύτερο. Μοιάζει σαν το γνωστό δίλημμα "η κότα έκανε το αυγό ή το αυγό την κότα"!
      Προς το παρόν μπορούμε να λέμε "πιάσε το αυγό και κούρευτο"... καθώς τελικά άλλοι αποφασίζουν για εμάς χωρίς εμάς.
      Καλό νέο Σαββατοκύριακο!

      Διαγραφή
  2. Δυστυχώς, όσο διογκώνεται η τάση της αυστηρής εξειδίκευσης, θα χάνεται η ανθρωπιά. Εκτός κι αν είσαι πράγματι σπουδαίος, υπάρχουν κι αυτοί αλλά λίγοι δυστυχώς!
    Χαρακτηριστικό το παράδειγμα με τους γιατρούς. Χρόνια σπουδές, γίνονται αυθεντίες στο είδος τους και μετά απαιτούν κάποιες χιλιάδες ευρώ, για μία επέμβαση, για μία ζωή, από έχοντες και μη.
    Πολύ σημαντική η εγγραφή σου και χάρηκα που τη διάβασα, Γλαύκη!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Σ' ευχαριστώ, Βασίλη!
      Η αυστηρή εξειδίκευση οδηγεί στη θέαση του κόσμου με παρωπίδες με όλα τα γνωστά και καταστροφικά αποτελέσματα. Η μόνη λύση είναι βαθιά και ουσιαστική γενική παιδεία μέχρι και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, στη συνέχεια σε μικρότερο βαθμό αυτό να εξακολουθεί στην τριτοβάθμια για εκείνους που την ακολουθούν και σταδιακά να περνούν στην εξειδίκευση, ακόμα και την αυστηρή, διότι τότε δε θα βλάπτει ανεπανόρθωτα.
      Δύσκολα πράγματα δηλαδή!
      Καλό Σαββατοκύριακο!

      Διαγραφή
  3. Χαίρομαι όταν φωτισμένοι παιδαγωγοί παίρνουν θέση και εκφράζουν αυτές τις αλήθειες. Συνήθως είναι αυτοί που έχουν απορροφηθεί απ' το εκπαιδευτικό σύστημα και λειτουργούν σαν γρανάζια μιας μηχανής που πολτοποιεί τα όνειρα και τις δεξιότητες του κάθε παιδιού. Το παράδειγμά σου με τον βοσκό, είναι κορυφαίο. Κι έχω την αίσθηση πως όσο περνάει ο καιρός, απομακρυνόμαστε απ' τις γενικές γνώσεις που έδινε παλιά ένα σχολείο.
    Χαρακτηριστικά και τα αποφθέγματα που διάλεξες.
    Καλή δύναμη, Γλαύκη μου!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Δυστυχώς, Μαρία μου, έτσι ακριβώς είναι τα πράγματα. Ήδη έχουμε απομακρυνθεί πολύ από τις γενικές γνώσεις που έδινε το σχολείο κάποτε. Γι' αυτό στην εποχή των γονιών ή και των παππούδων μας ακόμα όποιος τελείωνε τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ήταν πραγματικά μορφωμένος. Σήμερα η εξειδίκευση ξεκινά από την αρχή σχεδόν του γυμνασίου και σοβαρεύει στο λύκειο σε τραγικό βαθμό πια.
      Αν τα παιδιά λάμβαναν καλές γενικές γνώσεις, η εξειδίκευση δε θα δημιουργούσε προβλήματα.
      Σ' ευχαριστώ, κορίτσι μου!

      Διαγραφή

Σε ευχαριστώ που αφιέρωσες χρόνο να διαβάσεις τις σκέψεις μου.