Επιλογές από τον φιλόσοφο "θεϊκό δώρο"

Βλέποντας κανείς τον τίτλο θα αναρωτιέται αν υπάρχει κάποιο λάθος διατύπωσης. Δεν υπάρχει φυσικά, αλλά γράφτηκε κατά αυτόν τον τρόπο για να προσελκύσει λίγο παραπάνω την προσοχή...😏

Πρόκειται για τον πασίγνωστο Ουμπέρτο Έκο, για το επώνυμο του οποίου λέγεται ότι είναι αρκτικόλεξο των λατινικών λέξεων Ex Caelis Oblatus, που σημαίνει "θεϊκό δώρο"!

Ακολουθούν επιλογές μου από το έργο του και τον λόγο του, που ο καθένας με άλλα θα ταυτιστεί, με άλλα θα διαφωνήσει ή ακόμη και θα αδιαφορήσει. Πάμε να δούμε κι όποιος θέλει έρχεται παρέα!

" Η τέχνη του διαβάσματος έγκειται στο να ξέρεις ποιες σελίδες να πηδήξεις." 

 

 

" Έχω φτάσει να πιστεύω ότι ολόκληρος ο κόσμος είναι ένα αίνιγμα, ένα άκακο αίνιγμα που γίνεται τρομερό λόγω της δικής μας μανιώδους προσπάθειας να το ερμηνεύσουμε σαν να είχε δήθεν κάποια βαθύτερη αλήθεια."

 

" Ο Ηγέτης, που γνωρίζει ότι η εξουσία δεν του απονεμήθηκε δημοκρατικά αλλά την κατέκτησε με τη βία, γνωρίζει επίσης ότι η δύναμή του βασίζεται στην αδυναμία των μαζών· οι μάζες είναι αδύναμες, και γι’ αυτό χρειάζονται και αξίζουν έναν ηγεμόνα."

 

" Ο βλάκας δεν κάνει λάθη συμπεριφοράς. Κάνει λάθος συλλογισμούς. Είναι αυτός που λέει ότι όλοι οι σκύλοι είναι κατοικίδια και όλοι οι σκύλοι γαβγίζουν, όμως και οι γάτοι είναι κατοικίδια ζώα, επομένως γαβγίζουν. Ή ότι όλοι οι Αθηναίοι είναι θνητοί, όλοι οι κάτοικοι του Πειραιά είναι θνητοί, επομένως όλοι οι κάτοικοι του Πειραιά είναι Αθηναίοι."

 

" Τίποτε δε δίνει σε έναν φοβισμένο άνθρωπο περισσότερο κουράγιο από έναν άλλο φοβισμένο άνθρωπο."

 

" Οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης έδωσαν το δικαίωμα να μιλάνε σε λεγεώνες ηλιθίων που άλλοτε δεν μίλαγαν παρά μόνο σε μπαρ, αφού είχαν πιει κανένα ποτήρι κρασί, χωρίς να βλάπτουν την κοινότητα. Τους αναγκάζαμε αμέσως να σωπάσουν, αλλά σήμερα έχουν το ίδιο δικαίωμα λόγου με ένα βραβείο Νόμπελ. Είναι η εισβολή των ηλιθίων."

 

" Οι κοινωνίες βασίζονταν πάντα στη μνήμη για να διατηρήσουν την ταυτότητά τους, ξεκινώντας από τον γέρο που, καθισμένος κάτω από ένα δέντρο, έλεγε ιστορίες για την εκμετάλλευση των προγόνων του και τον ιδρυτικό μύθο της φυλής. Και όταν κάποια πράξη λογοκρισίας εξαφανίζει ένα μέρος της μνήμης μιας κοινωνίας, αυτή η κοινωνία περνάει μια κρίση ταυτότητας."

 

" Ο πολιτισμός δεν ακυρώνει τη βαρβαρότητα, αλλά, πολλές φορές, την επικυρώνει. Όσο πιο πολιτισμένος είναι ένας λαός, τόσο πιο βάρβαρος και καταστροφικός μπορεί να γίνει."



👉 Μουσική επιλογή ένα τραγούδι από τα παλιά, που άκουσα τις προηγούμενες ημέρες στο ραδιόφωνο και μου έφτιαξε πάραυτα τη διάθεση μέσα από τον ρυθμό του...

  

Η αλητεία θα βρει το αντίδοτό της;

Ευτυχώς που υπάρχει και η ποίηση στη ζωή μας, για να αντισταθμίζει το βάρος που παράγει η αλητεία - με όλη τη σημασία της λέξης - την οποία επιδεικνύουν τόσο εγχώριοι πολιτικοί όσο της γειτονιάς μα και ακόμα παραπέρα! Έλεος πια! Το Σύνταγμα έχει καταλήξει χαρτί υγείας και η Δημοκρατία κάτι που στην ουσία το έχουν χεσμένο! Και όλα αυτά με απόλυτο θράσος και ξιπασιά!

Με αφορμή, λοιπόν, την ημέρα που γιορτάζουμε την Ποίηση (21-3-2025) είπα να εκφραστώ, ίσως και με άγαρμπο τρόπο, αλλά και να δώσω δυο μικρά σημεία από εκείνη προς "θρέψη" του πνεύματος και της ψυχής:

 

" να ελπίζεις - να ελπίζεις πάντα - πως ανάμεσα 

 εις τους ανθρώπους 

 - που τους ρημάζει η τρομερή "ευκολία" - 

 θα συναντήσεις απαλές ψυχές με τρόπους 

 που τους διέπει καλοσύνη - πόθος ευγένειας - ηρεμία"

                                Ν. Εγγονόπουλος, Σονέτο Μάλλον Απαισιόδοξο 

 

" Σκέψου η ζωή να τραβάει το δρόμο της, κι εσύ να λείπεις,

 να 'ρχονται οι Άνοιξες με πολλά διάπλατα παράθυρα

 κι εσύ να λείπεις " 

                                       Γ. Ρίτσος, Οι γειτονιές του κόσμου

 

Ας οραματιστούμε ότι αυτές "οι απαλές ψυχές" θα νικήσουν την αλητεία σε οποιαδήποτε μορφή της και να μη "λείπει" κανείς όταν "οι Άνοιξες" μας έρχονται με "διάπλατα παράθυρα"!

Έτσι, γιορτάζουμε την ποίηση που με σύντομο κι εύγλωττο τρόπο αποτυπώνει τις πιο βαθιές αλήθειες, αφού, όπως είπε ο Σ. Φρόυντ, "Όπου και αν με πήγαν οι θεωρίες μου, βρήκα ότι ένας ποιητής ήδη είχε πάει εκεί."!

 

@  "Αγκαλιά" με την ποίηση ακολουθεί και η μουσική...

Επέλεξα μερικά "καψούρικα", γιατί ο καημός από την κατάντια μας θα ψάχνει σε λίγο νά βρει γιατρειά στην "καψούρα" (;), στη "μαστούρα" (;), στη "σαβούρα" (ανεξέλεγκτου μπουκώματος) (;), πάντως μέσα σε θολά νερά...

 

Σαν άσπρο περιστέρι μες στη συννεφιά

Κάποιες στιγμές στη ζωή μας εκεί που φαίνονται τα πράγματα κάπως σκοτεινά ή έστω ομιχλώδη έρχεται απρόσμενα η ανατροπή αυτής της κατάστασης, που οδηγεί σε θετική και αισιόδοξη εξέλιξη. Θα μπορούσε να το δει κανείς σαν μικρό θαύμα, όμως πάντα υπάρχει μια ρεαλιστική βάση όσων συμβαίνουν.

Ο άνθρωπος δε θέλει πολλά για ν' "ανθίσει" και να είναι σε θέση να ανταπεξέλθει σε δύσκολες ή αρνητικές συνθήκες. Έχει ανάγκη από έναν σκοπό και αγάπη. Η ύπαρξη τους αφενός δίνει την ώθηση για το "άλμα πίστης" σε φάσεις αβεβαιότητας, αφετέρου οδηγεί συχνά σε επιτυχή και ευτυχή κατάληξη όποια προσπάθεια γίνεται. 

Όπως διάβασα κάπου: "Ο σκοπός της ζωής είναι η ζωή με σκοπό". Πράγματι έτσι είναι, ειδάλλως τρώει την ψυχή η μιζέρια, η ακινησία και η τοξικότητα, τα οποία θεμελιώνουν την αυτοκαταστροφή. 

Αν στην παραπάνω φράση προστεθεί και η γαλλική παροιμία: "Είναι η αγάπη που κάνει τον κόσμο να γυρίζει", τότε όλα είναι δυνατά. Επουλώνονται ακόμα και οι πληγές - είτε ψυχικές είτε σωματικές. 

Είναι σαν το άσπρο περιστέρι που φέρνει το όμορφο μήνυμα...

 

 

Ίσως μια μικρή αφορμή για συζήτηση

Η λαϊκή φράση λέει "Κοιμήσου εσύ και η τύχη σου δουλεύει". Αμ, δεν είναι έτσι τελικά, καθώς ούτε με τον "ύπνο" λύνονται τα θέματα ούτε αφήνοντάς τα όλα στην τύχη τους... Είναι τόσο περίπλοκη και απαιτητική η εποχή μας που δεν χωρά πουθενά η αδιαφορία και η παθητικότητα. Ειδάλλως μπορούμε να επιτρέψουμε να μας πάρουν τη ζωή μέσα από τα χέρια μας.

Αφορμή αυτής της ανάρτησης ήταν ένα άρθρο που διάβασα. Έχει ενδιαφέρουσες απόψεις (λίγο πολύ οικείες μας), χωρίς να σημαίνει ότι συμφωνώ με όλα όσα αναφέρονται σ' αυτό. Επίσης ενδιαφέρον είναι και το μοναδικό σχόλιο που έπεται του κειμένου. 

Ένα μικρό απόσπασμα:

«Αυτός είναι ο τρόπος που τελειώνει ο κόσμος, όχι μ’ ένα πάταγο αλλά μ’ ένα λυγμό» γράφει ο πιο διάσημος στίχος, του T.S Elliot στο ποίημα του «κούφιοι άνθρωποι»

Κάπως έτσι και οι Steven Levitsky και Daniel Ziblatt θεωρούν ότι στις μέρες μας οι δημοκρατίες «πεθαίνουν», όχι με μορφές βίαιης κατάληψης της εξουσίας αλλά η παρακμή, η «αποψίλωση» της δημοκρατίας αρχίζει από την κάλπη (βλ. το βιβλίο τους “πως πεθαίνουν οι δημοκρατίες”).

Το ίδιο υποστηρίζει κι ο Johan Farkas στο βιβλίο του “Fake News and Democracy”, ότι ο θάνατος μιας δημοκρατίας στη σύγχρονη εποχή παίρνει συχνά μια εντελώς διαφορετική και λιγότερο θεαματική μορφή. Αντί να συμβεί μέσω κάποιων εκρήξεων βίας, αυτό γίνεται μέσω μιας σταδιακής εξάλειψης των δημοκρατικών θεσμών. Χωρίς κάποιο διακριτό συμβάν ή έναν χείμαρρο αταξίας, αντίθετα αντιμετωπίζουμε ένα εξαιρετικά περίπλοκο και αλληλένδετο σύνολο διαδικασιών αποδημοκρατισμού.

Και πατώντας επάνω στον τίτλο που ακολουθεί γίνεται παραπομπή σε όλο το άρθρο:

Το αδιανόητο σενάριο μιας δημοκρατικής κατάρρευσης 

 

@  Θα έλεγα ότι είναι ίσως ένα μικρό έναυσμα για συζήτηση...

@@  Και μουσική από μια παλαιότερη συμπαθητική ταινία με τίτλο "My Blueberry Nights" του Ουόνγκ Καρ Ουάι (2007) και στα Ελληνικά "Οι νύχτες μου μακριά σου". 

Και ευελπιστώ πως δεν θα αφήσουμε τις νύχτες μα και τις ημέρες μας μακριά από τη δημοκρατία...!

 

" Και λένε πως με νοιάζονται "...

Σε αυτή την ανάρτηση ό,τι έχω να δώσω θα το κάνω μόνο μέσα από τη μουσική και τους στίχους που "ντύνει" αρμονικά. Και πάλι όποιος θέλει να καταλάβει, θα καταλάβει.

Απόσπασμα από ένα εντελώς νέο μουσικό κομμάτι λέει μια σκληρή αλήθεια μέσα από πολύ γλυκές φωνές...

"Αριστεροί και δεξιοί
Κεντρώοι και ακραίοι
Απ’ τη Βουλή με χαιρετάν
Ανέμελοι κι ωραίοι
Και λένε πως με νοιάζονται
Πως είναι δημοκράτες
Μα εμένα όλοι μου φαίνονται
Κρυφοαριστοκράτες

Σαν σκλάβο με παρηγορούν
Σαν βλάκα μου μιλάνε
Και μοναχά τη ψήφο μου
Ν’ αρπάξουνε κοιτάνε
Το αίμα μου ρουφήξανε
Για να ‘χουν να γλεντάνε
Σε κάδο μ’ απορρίμματα
Στημένο με πετάνε

Λυπάμαι τα παιδάκια μου
Τη νιότη τους χαράμι
Που θα πετάξουνε κι αυτά
Μες στης μαφίας τη φωτιά
Όνειρα ανεκπλήρωτα
Αργοπεθαίνουν στον βοριά"

 

Όμως ακολουθεί και ένα πολύ παλιό που έρχεται να δώσει μια κάποια απάντηση στο παραπάνω...

 

Εχθές η χώρα πένθησε τις ψυχές που χάθηκαν βίαια και άδικα, αλλά και τον ίδιο της τον "εαυτό", όμως, ήταν σαν να μπαίνει η άνοιξη , οπότε κανένας χειμώνας δεν μπορεί να τη σταματήσει - ίσως μόνο προσωρινά. Ας το κρατήσουμε βαθιά μέσα μας αυτό.

Και όπως λένε οι στίχοι του Μάνου Ελευθερίου :

"Αυτός που σπέρνει δάκρυα και πόνο

θερίζει την αυγή ωκεανό

μαύρα πουλιά του δείχνουνε τον δρόμο."

 

Χωρίς ανόητες εξηγήσεις κι άλλα περιττά

Κάποτε, μες στο βράδυ της άνοιξης, ένα παιδί σηκώνεται και φεύγει ανεξήγητα
χωρίς κανείς να το μαλώσει· σηκώνεται αργά, απροειδοποίητα,
εκεί που καθόταν ήσυχα στο χώμα
κι η θέση του στο χώμα μένει ζεστή
και το σχήμα της στάσης του αχνίζει ακόμη στο δροσερόν αέρα
σχηματίζοντας ένα άλλο παιδί από υπόλευκη ζέστα. Τότε ολόγυρα
μαζεύονται, σα γύρω από μιαν άσπρη φωτιά, τα μικρά πρόβατα
να ζεσταθούνε· και λίγο πιο πέρα
ένα ψηλό, ολομόναχο, άσπρο άλογο
φέγγοντας όλο κάτω απ’ την αστροφεγγιά
κλαίει με μεγάλα, κατάφωτα δάκρυα, κρατώντας ολόρθο το κεφάλι του.

                     Σχήμα της απουσίας-ΙΙΙ, Γιάννης Ρίτσος (Μάρτης 1958) 

 

Ποτέ δε φεύγουν τα νεκρά παιδιά απ’ τα σπίτια τους,
τριγυρίζουν εκεί, μπλέκονται στα φουστάνια τής μητέρας τους
την ώρα που εκείνη ετοιμάζει το φαΐ κι ακούει το νερό να κοχλάζει
σα να σπουδάζει τον ατμό και το χρόνο. Πάντα εκεί –

Και το σπίτι παίρνει ένα άλλο στένεμα και πλάτεμα

σάμπως να πιάνει σιγαλή βροχή
καταμεσής καλοκαιριού, στα ερημικά χωράφια.
Δε φεύγουν τα νεκρά παιδιά. Μένουν στο σπίτι
κι έχουν μια ξέχωρη προτίμηση να παίζουν στον κλεισμένο διάδρομο
και κάθε μέρα μεγαλώνουν μέσα στην καρδιά μας, τόσο
που ο πόνος κάτω απ’ τα πλευρά μας, δεν είναι πια απ΄τη στέρηση
μα απ’ την αύξηση. Κι αν κάποτε οι γυναίκες βγάζουν μια κραυγή στον ύπνο τους,
είναι που τα κοιλοπονάνε πάλι.

                    Σχήμα της απουσίας-ΙΙ Γιάννης Ρίτσος (Μάρτης 1958)

 

 

Μετά από τα παραπάνω - και δίχως άλλες εξηγήσεις - όποιος θέλει να καταλάβει, θα καταλάβει...